Pentre bach oedd Aberdâr, yn ôl y cyfeiriadau cynta yn y 12f ed ganrif. Datblygodd tref fodern Aberdâr tua chanol y 19 eg ganrif. Roedd llawer mwy o bobl oherwydd twf y diwydiannau trwm, a daethon nhw yma i fyw a gweithio. Dyma fap rhyngweithiol o Arolwg Ordnans cyntaf Aberdâr, ym 1868, i'ch tywys i mewn i dreftadaeth gyfoethog y dref.

Camlas AberdÂr

Camlas Aberdâr oedd yn cludo'r rhan fwyaf o'r nwyddau a'r bobl ar gyfer y diwydiannau lleol yn gynnar yn y 19 eg ganrif. Er mor fach oedd y Gamlas yn ôl safonau heddiw, fe chwaraeodd hi ran allweddol yn y Chwyldro Diwydiannol. Ar hyd lannau'r Gamlas yr agorodd rhai o'r glofeydd cynta i gloddio am lo i'w anfon i ffwrdd i'w werthu. Dyma'r fasnach fu'n sylfaen economi'r De am y ganrif nesa.

Safai Gwaith Haearn y Gadlys ychydig i'r Gogledd o ganol tref Aberdâr. Cafodd ei agor ym 1827. Yn hen D y Castio'r Gwaith Haearn mae Amgueddfa Cwm Cynon bellach.

Glofa'r Gadlys

Suddo i ddarparu glo a haearnfaen ar gyfer Gwaith Haearn y Gadlys

E. Thomas & Williams Ltd

Cwmni bydenwog am wneud lampau glowyr.

William Haggar

Cynhyrchydd ffilmiau, ac arloeswr y sinema yn y De.

Cwmni Theatr Fach AberdÂr

Cafodd y Cwmi'i sefydlu yn 1909, o Gymdeithas Ddrama Amatur Trecynon